Bia di tích lịch sử lũy Đầu Mâu.

Hệ thống chiến lũy bề thế mà hậu thế về sau gọi là lũy Thầy hay lũy Đào Duy Từ là hệ thống thành lũy liên hoàn, có nhiều tầng, nhiều lớp, nhiều tuyến chiến đấu rất kiên cố với việc phòng thủ thâm sâu, quân Trịnh từ xa đến không dễ dàng công phá.

Minh chứng cho giá trị phòng thủ ưu việt của mình, trong giai đoạn từ năm 1627-1672, rất nhiều lần chúa Trịnh Đàng Ngoài cất quân tấn công chúa Nguyễn Đàng Trong nhưng đều bị thất bại ngay tại lũy Thầy.Cụ thể: Năm 1633, Trịnh Tráng đem quân vào tới cửa sông Nhật Lệ đánh chúa Nguyễn nhưng bị đội quân Đàng Trong đánh úp, phải cấp tập tháo lui. Năm 1648, quân Trịnh thọc sâu vào lũy Thầy, tấn công lũy Trường Dục nhưng bị bao vây tại vùng đầm lầy Võ Xá.

Lần này, để mở đường lùi cho ba quân, đã có 3 tướng và hàng nghìn quân lính của chúa Trịnh bị bắt làm tù binh. Và đỉnh cao là năm 1672, quân Trịnh với lực lượng hùng hậu tiến đánh vào lũy Thầy.Đây là lần giao tranh ác liệt nhất trong lịch sử cuộc nội chiến với nhiều lần liên tục tấn công vào mặt lũy Trấn Ninh. Sau bao lần công thành nhưng không chiếm được, cuối cùng quân Trịnh phải bất lực rút lui, chấm dứt cuộc nội chiến kéo dài gần 50 năm, mở ra hơn một trăm năm hòa hoãn sau đó.