Giải đấu hấp dẫn nghĩa là khán giả đến sân đông hơn, người xem truyền hình và xem trên các nền tảng internet nhiều hơn => Các hợp đồng quảng cáo và truyền hình có giá trị lớn hơn => Mọi người liên quan đến giải đấu được chia nhiều tiền hơn.

Các tiêu chí để một giải đấu hấp dẫn

Vòng chung kết giải bóng đá châu Âu (Euro) đã thay đổi từ 4 đội vào năm 1960 lên 8 đội năm 1980. Rồi 16 đội vào năm 1996 và 24 đội vào năm 2016 đến nay. Có ý kiến đòi nâng số đội dự Euro lên thành 32. Có ý kiến bảo quay về 16 đội nhằm tăng chất lượng.

Trong nhiều trò chơi, thường có một số thời điểm mà tăng thêm số người chơi thì giá trị thương mại tăng lên nhanh. Nhưng khi đã đạt đến điểm bão hòa, tăng người chơi không làm giá trị thương mại tăng đáng kể trong khi chi phí tổ chức lại đội lên rất nhiều.

Nhưng vẫn có thể làm hài hòa về số lượng người chơi và sự hấp dẫn của trò chơi, bằng cách thay đổi thể thức chơi. Euro 2024 có 24 đội, chia 6 bảng đấu, lấy 16/24 đội vào vòng sau. Việc chỉ có 8 đội (chiếm 33,3%) bị loại khiến sự hấp dẫn giảm đi, giống như đi thi, tỉ lệ chọi cao mới càng gay cấn, hấp dẫn chứ.

Đến lượt trận cuối vòng bảng, nhiều đội đã an bài vị trí gặp nhau thành ra chỉ còn là các trận đấu thủ tục, các đội đưa cầu thủ dự bị vào đá.

Nếu vẫn 24 đội tham dự Euro, thay đổi thể thức, sẽ có nhiều trận đấu hấp dẫn giữa các ông lớn với nhau. Điều này làm các đài truyền hình rất thích. Một giải đấu hấp dẫn phải thỏa mãn 3 tiêu chí căn bản sau:

- Chất lượng các trận đấu,

- Sự khó lường về đối thủ và kết quả,

- Sự kết nối chặt chẽ giữa các kết quả và số phận các đội.

Thể thức chúng tôi đề xuất ở đây là Mô hình Thụy Sĩ [Swiss system tournament], mà người ta hay gọi trong cờ vua là Hệ Thụy Sĩ.

Ưu nhược điểm của các thể thức thi đấu

Các mô hình thi đấu thường dùng trong các giải thể thao là: Thứ nhất, chia cặp đấu loại trực tiếp dùng trong các giải có rất đông người chơi (như quần vợt). Nhược điểm của mô hình này là có người chơi phải di chuyển từ rất xa đến thi đấu, một trận thua về ngay thì không hấp dẫn họ tham gia. Và chỉ đấu một trận không phản ảnh năng lực thật sự của họ, ngày đó họ không khỏe, thiếu may mắn thì sao…

Thứ hai là thể thức đấu vòng tròn một lượt, người chơi đấu với tất cả những người còn lại, chỉ nên dùng trong các giải đấu có ít người. Nếu giải có nhiều người chơi thì sẽ phải thi đấu nhiều trận, thường là phải diễn ra quanh năm như Premier League.

Thứ ba là mô hình chia bảng đấu rồi vào vòng trong áp dụng thể thức loại trực tiếp, mô hình này có vẻ như tối ưu trong bóng đá, chẳng thế mà các giải World Cup, Euro, Champions League… vẫn đang dùng. Nhưng thể thức phân chia bảng đấu đang trở nên nhàm chán, vì trong bảng có những đội mạnh gặp đội yếu, trận đấu ít tính cạnh tranh.

Vì bắt thăm bảng đấu diễn ra sớm trước khi thi đấu đến 6 tháng, các đội đều biết đối thủ của mình trước khi bóng lăn 6 tháng, nên họ điều tra nghiên cứu nhau, chuẩn bị đối sách rất kỹ, trận bóng mất đi tính ngẫu hứng, bất ngờ.

Thứ tư là mô hình Thụy Sĩ được áp dụng trong nhiều môn thể thao, mà phổ biến nhất là cờ vua, để làm sao đáp ứng được cho giải đấu có nhiều người chơi, nhưng người chơi không phải ra về sớm như đấu loại trực tiếp, và không phải đấu nhiều trận như thi đấu vòng tròn một lượt.

Trong mô hình Thụy Sĩ, một người chơi chỉ đấu với một số lượng đối thủ nhất định. Ví dụ có 32 người chơi, ta chỉ gặp 9 đối thủ thôi. Và chỉ đấu một lần, không gặp lại. Và phải đấu với đối thủ cùng trình độ. Ví dụ, sau lượt trận đầu bắt thăm chia cặp ngẫu nhiên. Lượt trận thứ hai, các người thắng ở trận đầu đấu với nhau, các người hòa ở trận đầu đấu với nhau, các người thua ở trận đầu đấu với nhau.

Các lượt trận tiếp theo cũng như vậy, dựa vào số điểm từng người để xếp cặp đồng cân lạng. Nghĩa là ta chưa thể biết đối thủ tiếp theo của ta là ai nếu lượt đấu chưa kết thúc. Điểm của mọi người sẽ xếp chung trên một bảng xếp hạng, người nhiều điểm nhất sẽ về nhất.

Mô hình Thụy Sĩ cho Euro 2024

Lấy ví dụ tại giải Euro 2024, ta chia 24 đội thành 3 bảng, mỗi bảng 8 đội. Cho đấu theo mô hình Thụy Sĩ, mỗi đội chỉ đấu 3 trận. Chia bảng và cho đấu kiểu này thì vòng bảng có 36 trận, đúng bằng số trận trong thể thức chia 6 bảng hiện đang áp dụng. Chọn 5 đội đứng đầu mỗi bảng và 1 đội thứ 6 có thành tích tốt nhất vào vòng knock-out.

Giả sử bắt thăm chia bảng dựa trên xếp hạng hạt giống Euro 2024, ta có:

Bảng A: Đức, Anh, Hungary, Áo, Hà Lan, Séc, Ý, Ba Lan

Bảng B: Bồ Đào Nha, Bỉ, Thổ Nhĩ Kỳ, Albania, Scotland, Slovakia, Serbia, Ukraine

Bảng C: Pháp, Tây Ban Nha, Romania, Đan Mạch, Croatia, Slovenia, Thụy Sĩ, Grudia

Lấy bảng A làm ví dụ, cho các đội trình độ tương đương với nhau đấu ngay trận đầu luôn, ta sẽ có các cặp đấu hấp dẫn sôi động luôn, ta giả sử kết quả trận đấu sẽ là:

Đức - Anh 2-2

Hungary - Áo 1-2

Hà Lan - Séc 3-1

Ý - Ba Lan 2-0

Như vậy, dựa vào kết quả trận đầu tiên, lượt trận thứ hai sẽ có các cặp đấu sau, ta giả sử kết quả sẽ là:

Ý - Hà Lan 1-1

Áo - Đức 1-2

Anh - Hungary 3-0

Séc - Ba Lan 2-1

Sau lượt hai, thứ tự và số điểm các đội sẽ là: Anh (4 điểm), Hà Lan (4), Ý (4), Đức (4), Áo (3), Séc (3), Ba Lan (0), Hungary (0). Như vậy, đến vòng này, 1 trong 4 đội xếp đầu vẫn có thể bị loại, 1 trong 2 đội chưa có điểm nào là Ba Lan và Hungary vẫn có cơ hội lọt vào vòng sau. Dựa vào thứ tự trên, lượt trận thứ ba sẽ có các trận đấu sau, lại giả sử kết quả:

Anh - Hà Lan 3-1

Đức - Ý 4-0

Áo - Séc 1-1

Hungary - Ba Lan 2-0

Kết thúc vòng bảng, xếp hạng cuối cùng của các đội: Anh (7 điểm), Đức (7), Hà Lan (4), Áo (4), Séc (4), Ý (4), Hungary (3), Ba Lan (0). Như vậy, Ý có thể bị loại.

Thông qua ví dụ này, ta thấy cả 3 tiêu chí chất lượng, sự khó lường về đối thủ và sự kết nối giữa các trận kể ở phần trên đều được thỏa mãn:

- Chất lượng: Các đội mạnh gặp nhau ngay từ đầu, lượt trận nào cũng có đội mạnh gặp nhau.

- Khó lường: Không biết trước đối thủ trận tiếp sau là ai, đổi ngôi liên tục. Không biết trước đối thủ của mình khiến các đội phải nghiên cứu đối thủ và điều chỉnh lối chơi thật nhanh, trong quỹ thời gian vài ngày. Điều này mở ra nhiều sự bất ngờ. Nếu chia bảng đấu như kiểu cũ thì đội nào cũng biết trước 3 đối thủ của mình đến cả 6 tháng.

- Kết nối: Kết quả trận này liên quan nhiều đến trận khác; khán giả phải theo dõi, dự đoán xem đối thủ kế tiếp, điều này tạo ra hứng thú với họ.

Sang vòng kế tiếp có thể chuyển về chia cặp đấu loại trực tiếp đến trận chung kết. Cũng có thể lấy ra 4 đội đứng đầu mỗi bảng là tổng cộng 12 đội vào vòng trong đấu tiếp theo mô hình Thụy Sĩ nữa (mỗi đội đá 4 trận) để chọn đội vô địch.