Công nghệ là chìa khóa giúp chanh leo, chuối, dứa, dừa tăng sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế

Không chỉ ứng dụng trong sản xuất, công nghệ còn tham gia vào mọi mắt xích của chuỗi giá trị gồm giống cây, bảo quản, chế biến, truy xuất và quản lý vùng trồng.

Chanh leo, chuối, dứa, dừa cần công nghệ từ giống đến chế biến

Tại Diễn đàn “Giải pháp tăng sức cạnh tranh, thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm trái cây có lợi thế” ngày 18/7, nhiều chuyên gia cho rằng cần thay đổi tư duy sản xuất, từ chỗ chạy theo sản lượng sang ưu tiên chất lượng và giá trị gia tăng bằng công nghệ.

Theo ThS. Ngô Quốc Tuấn - Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm dịch thực vật sau nhập khẩu II, 4 loại trái cây gồm chanh leo, chuối, dứa và dừa đều có sản lượng lớn và tiềm năng xuất khẩu cao.

Nhưng muốn giữ được niềm tin của thị trường quốc tế, Việt Nam cần nâng chuẩn vùng trồng, đẩy mạnh công nghệ chế biến và quản lý chất lượng đồng đều.

Với chanh leo, Việt Nam đã xuất khẩu 70-80% sản lượng nhưng vẫn đối mặt rủi ro về giống và bệnh hại. Giải pháp đặt ra là cần tập trung vào giống sạch bệnh và công nghệ bảo quản kéo dài thời gian lưu trữ.

Chuối hiện có sản lượng 3 triệu tấn, là mặt hàng chủ lực xuất khẩu sang Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và EU. Ông Phạm Quốc Liêm - Công ty CP Nông nghiệp U&I (Unifarm) cho biết, doanh nghiệp của ông đang ứng dụng công nghệ cao, từ chọn giống kháng bệnh, canh tác thông minh, xử lý sau thu hoạch đến tiêu chuẩn hóa chất lượng.

Unifarm kiên định chỉ dùng một bộ tiêu chuẩn xuyên suốt, thay vì linh hoạt giữa nhiều tiêu chuẩn như cách làm của một số đơn vị khác. Theo ông, cách làm này giúp tạo thương hiệu ổn định và nâng cao giá trị chuỗi.

Ngành dứa đang có bước chuyển sang sản phẩm chế biến sâu. Theo ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, sản phẩm nước dứa cô đặc của Việt Nam đã xuất sang hơn 50 nước.

Tuy nhiên, ông cho rằng muốn cán mốc xuất khẩu tỷ đô, ngành dứa cần đẩy mạnh đầu tư hệ thống tưới tiêu, cải tiến giống, xây dựng nhà máy chế biến hiện đại và gỡ vướng về đất đai.

Với dừa, diện tích trồng cả nước đã đạt hơn 202.000ha, sản lượng hơn 2,2 triệu tấn. Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thị Kim Thanh - Chủ tịch Hiệp hội Dừa Việt Nam, chất lượng đầu ra vẫn chưa đồng đều do người dân tự đưa giống về trồng mà không qua kiểm định.

Ngành chế biến dừa phần lớn còn thủ công, trong khi nhiều quốc gia đã có dây chuyền hiện đại. Bà Thanh kêu gọi tăng cường phối hợp giữa các bộ ngành, viện, trường để xây dựng quy trình chuyên canh, đồng thời nghiên cứu chế biến kết hợp dừa với các loại trái cây khác như chuối, dứa để tạo sản phẩm đa giá trị.

Số hóa vùng trồng và xây dựng chuỗi liên kết cho chanh leo, chuối, dứa, dừa

Không chỉ sản xuất và chế biến, công nghệ còn là công cụ giúp ngành trái cây quản lý vùng trồng hiệu quả hơn.

Bà Trần Lệ Hoa - Phó ban Khoa học xã hội (Hiệp hội Dừa Việt Nam) cho rằng, quản lý vùng trồng bằng công nghệ GIS là giải pháp bắt buộc nếu muốn minh bạch hóa chuỗi cung ứng.

“GIS giúp xác định chính xác diện tích, mật độ, vị trí từng vườn trồng, từ đó dễ dàng cấp mã số vùng trồng và phục vụ truy xuất nguồn gốc bằng mã QR”, bà Hoa nói.

Tích hợp bản đồ số còn giúp phát hiện sâu bệnh, đánh giá chất lượng đất và dự báo năng suất. Đây là nền tảng để xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, đáp ứng tiêu chuẩn thị trường khó tính.

Tuy nhiên, bà Hoa lưu ý cần kết hợp công nghệ với truyền thông số, đặc biệt ở cấp HTX và nông dân, nhằm quảng bá hình ảnh sản phẩm và tạo lòng tin với người tiêu dùng.

TS. Trần Minh Hải - Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn cho rằng, HTX là đầu mối quan trọng trong xây dựng vùng nguyên liệu và đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Ông Hải đề xuất doanh nghiệp nên liên kết thông qua HTX để kiểm soát sản lượng, tổ chức logistics và phân phối. Ông cũng chia sẻ mô hình bán trái cây loại 2 tại các khu chung cư ở TP HCM và Đà Nẵng là hướng đi mới trong thương mại điện tử nông sản.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Mạnh Hùng - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Nafoods cảnh báo rằng, nếu không có hợp đồng chặt và cơ chế kiểm soát, liên kết có thể đổ vỡ.

Ông dẫn chứng bài học mất 200 tỷ đồng khi người dân phá hợp đồng trồng dứa. Sau đó, Nafoods phải quản lý số hóa toàn bộ vùng trồng, ràng buộc bằng hợp đồng giá sàn để ổn định chuỗi cung ứng.

Ông Trần Thanh Nam - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh, để nâng tầm xuất khẩu chanh dây, chuối, dứa và dừa, cần tập trung ứng dụng mạnh mẽ công nghệ và công nghệ số trong toàn chuỗi sản xuất.

Trước hết là phát triển vùng nguyên liệu theo quy hoạch, xác lập “vùng lõi” có kiểm soát chất lượng, tích hợp công nghệ số để đăng ký mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc minh bạch, là những điều kiện bắt buộc khi xuất khẩu chính ngạch.

Cùng với đó, cần đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng công nghệ giống, như chanh dây sạch bệnh, chuối chống chịu sâu bệnh Panama, dứa năng suất cao phục vụ chế biến và dừa tươi phù hợp xuất khẩu.

“Việc sử dụng giống công nghệ cao là giải pháp quan trọng để tăng năng suất, chất lượng, đồng thời đáp ứng yêu cầu kỹ thuật từ các thị trường khó tính”, Thứ trưởng nhấn mạnh.

Trong khâu chế biến, Thứ trưởng Nam kêu gọi đầu tư vào công nghệ chế biến sâu tại các tỉnh có vùng nguyên liệu lớn, hình thành các cụm liên kết có hạ tầng công nghệ hậu cần, kho lạnh, logistics và sàn giao dịch nông sản.

“Đồng thời, số hóa toàn bộ chuỗi liên kết từ sản xuất, đóng gói, kiểm dịch đến tiêu thụ để tăng tính minh bạch, truy xuất, giảm thất thoát sau thu hoạch và nâng cao năng lực cạnh tranh”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh.

×