Để đáp ứng tiến độ sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025, thời điểm này, các địa phương đang tổ chức lấy ý kiến rộng rãi của nhân dân về việc đặt tên, đổi tên đơn vị hành chính xã, phường sau sáp nhập.

Tuy nhiên, nhiều người dân bày tỏ ý kiến không đồng ý với việc một số địa phương đặt tên xã theo cách đánh số thứ tự như Quảng Xương 1, Quảng Xương 2… cho đến xã Quảng Xương 7 ở Thanh Hóa; hay từ Hải Hậu 1 đến Hải Hậu 8 ở Nam Định… Bởi việc đặt tên các đơn vị hành chính mới gắn với số thứ tự sẽ không nêu bật được đặc trưng về văn hoá, lịch sử của địa phương.

Sau khi nắm bắt dư luận xã hội, một số địa phương TP Hải Phòng, Hải Dương, Quảng Nam… đã thay đổi phương án đặt tên các xã, phường sau sắp xếp gắn với địa danh, lịch sử, văn hoá thay vì đánh số thứ tự.

Tại Quảng Trị, thuận theo nguyện vọng của nhân dân, một số xã phường tại địa phương này đã kịp điều chỉnh tên gọi xã mới thay vì dùng tên số theo thứ tự như đề án ban đầu.

Đặt tên xã, tên phường theo số thứ tự rất khô khốc

Về việc này, trao đổi với PV Dân Việt, ông Lê Như Tiến, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Quốc hội (nay là Ủy ban Văn hóa và Xã hội) cho rằng, việc đặt tên như thế nào cũng được kể cả theo số thứ tự, tuy nhiên người Việt Nam chúng ta ít khi có ai gọi là xã 1, xã 2, xã 3 hoặc phường 1, phường 2, phường 3.

“Ở nước ta khi đặt tên cho phường, xã thường gắn với văn hóa, lịch sử của địa phương đó. Ví dụ như ở Hà Nội chúng ta có quận Hoàn Kiếm, quận Ba Đình thì nay sắp xếp lại chúng ta đặt tên là phường Hoàn Kiếm, phường Ba Đình thì vẫn giữ nguyên được truyền thống lịch sử”, ông Tiến nói.

Dẫn chứng thêm về việc đặt tên, ông Lê Như Tiến cho biết, cách đặt tên lâu nay khi sáp nhập là lấy một từ của địa phương này ghép với một từ của địa phương khác…

“Như vậy thì chúng ta đặt thế nào cũng được. Nhưng theo tôi nên lấy một tên gắn với truyền thống lịch sử, văn hóa, phong tục tập quán nhiều năm của xã hoặc phường thì sẽ mang ý nghĩa hơn là đặt theo số thứ tự rất khô khốc”, ông Tiến nói và nhấn mạnh, trước khi đặt tên phải nghiên cứu kỹ và có tham khảo ý kiến của các nhà văn hóa, sử học… và xin ý kiến nhân dân để tạo nên sự đồng thuận cao.

Đồng ý kiến, TS Nguyễn Viết Chức - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội (nay là Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục) cho rằng, hiện nay, tất cả các tên xã/phường, quận/huyện của Việt Nam đều có ý nghĩa sâu sắc, mang đậm yếu tố lịch sử, văn hóa. Nhưng, cũng phải thấy rằng, lần đặt tên này cũng là một dấu ấn lịch sử mới trong kỷ nguyên mới.

“Theo tôi, quan trọng hơn cái tên, là nhận thức của con người, nhận thức của mỗi người, trong bối cảnh sáp nhập này, luôn nhớ về địa danh gắn bó với mình, dẫu địa danh, cái tên đó còn hay không”, ông Chức nói và nhìn nhận, việc đặt tên đơn vị hành chính mới rất khó.

“Phải chia sẻ với những người làm công tác này, bởi khó có thể thỏa mãn được tất cả mọi người. Nếu được cái này, có khi phải chấp nhận mất cái khác, đó là sự thật. Rồi, phải thực hiện theo quy chuẩn thống nhất, đồng bộ trong cả nước, nên khó có thể đáp ứng được tất cả”, TS Nguyễn Viết Chức chia sẻ.

Theo TS Nguyễn Viết Chức, chúng ta phải phải đặt vấn đề lớn hơn nữa, mỗi người, mỗi cán bộ phải coi trọng yếu tố văn hóa. Tên gọi là một vấn đề, một khía cạnh văn hóa. Trong phát triển kinh tế - xã hội, phải luôn luôn nhớ tới yếu tố văn hóa. Thiếu yếu tố này là thiếu đi một vấn đề lớn. Đặc biệt, với cán bộ, phải trân trọng, tôn trọng văn hóa của từng địa phương.

“Các phường, các xã nhập vào, lãnh đạo không thể cục bộ địa phương, ‘phường anh, phường tôi’ mà phải trân trọng văn hóa chung, trân trọng từng nét đặc trưng riêng của từng phường, từng phố, từng xã, từng làng. Tên làng, tên xã cũng nằm trong văn hóa lịch sử hàng nghìn năm của dân tộc. Đây là câu chuyện lớn”, ông Chức nói.

Nhấn mạnh việc chọn tên gọi cho một xã, phường thực chất là chọn một biểu tượng cho cộng đồng, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho rằng, đây không thể là kết quả của một quyết định hành chính, mà cần là kết tinh của văn hóa, của lịch sử, của lòng dân.

“Một cái tên có thể là chất keo hàn gắn quá khứ và tương lai, là cầu nối giữa những vùng sáp nhập, là lời giới thiệu đầu tiên của một địa phương với cả nước và với thế giới. Bởi vậy, đừng xem nhẹ việc đặt tên. Hãy đặt bằng trái tim, bằng sự thấu cảm, và bằng khát vọng dựng xây một tương lai bền vững trên nền tảng của ký ức và bản sắc”, ông Sơn nêu ý kiến.

Tên gọi không đơn giản là một ký hiệu mà còn là biểu tượng của ký ức

PGS.TS Bùi Hoài Sơn cũng cho rằng với cách đặt tên cơ học như lấy tên quận/huyện rồi đánh số thứ tự 1, 2, 3…cách này có thể thuận tiện trong ngắn hạn, nhưng lại dễ khiến người dân cảm thấy bị tách rời khỏi nguồn cội, thiếu sự gắn bó về mặt tinh thần. “Những cái tên như “Phường 3, Phường 4” vốn không mang theo câu chuyện, không truyền cảm hứng, cũng không giúp nhận diện thương hiệu địa phương trong dài hạn”.

Theo ông, tên gọi không chỉ đơn giản là một ký hiệu hành chính để xác lập danh giới quản lý, mà còn là biểu tượng của ký ức, là nơi neo đậu cảm xúc, là hồn cốt của mỗi vùng đất. Một cái tên có thể gợi nhắc cả một chiều dài lịch sử, một dòng chảy văn hóa, hay đơn giản là tuổi thơ, là mái nhà, là nơi chôn nhau cắt rốn của biết bao thế hệ.

Vì thế, việc lựa chọn tên gọi sao cho vừa đảm bảo tính khoa học, vừa giữ gìn được bản sắc, lại có khả năng tạo sự đồng thuận rộng rãi trong nhân dân là một bài toán cần được giải với tất cả sự trân trọng, tinh tế và tầm nhìn.

Ông Sơn cho rằng, cách đặt tên gọi được nhiều người dân đồng thuận nhất luôn bắt đầu từ sự thấu cảm và tôn trọng quá khứ. Ở những địa phương có tên gọi đã ăn sâu vào tâm thức cộng đồng như Sài Gòn, Chợ Lớn, Gia Định..., thì việc giữ lại các danh xưng này không chỉ là một sự gìn giữ di sản mà còn là một lời cam kết rằng chính quyền luôn lắng nghe và gìn giữ giá trị của nhân dân. Một địa danh gắn liền với chiều sâu văn hóa sẽ khơi gợi lòng tự hào và tạo ra sự gắn kết tự nhiên, khơi dậy khát vọng phát triển của cả cộng đồng. Trong buổi tiếp xúc cử tri gần đây, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đánh giá cao cách làm này của TP.HCM.

×