Bình luận
0
Húy là cấm, là tránh, là tên người đã khuất. Sách “Lễ ký”, thiên “Đàn cung”, viết “Nhập môn vấn húy” (vào nhà phải hỏi chữ cần tránh của chủ nhà). Trịnh Huyền thời Đông Hán chú thích: “Húy là tên của gia tiên chủ nhà”.
Từ thời nhà Chu, các triều đại phong kiến Trung Quốc đã có lệnh kỵ húy tên các vua đương thời, sau đó lệnh cấm rộng ra đến tất cả tên các tổ tiên nhà vua.
Theo sử sách nước ta thì lệnh kiêng húy sớm nhất có ở đời Trần, thời vua đầu tiên Trần Thái Tông. Năm Kiến Trung thứ 8 (1232), “Đại Việt sử ký toàn thư” cho biết, nhà vua sai: “Ban những chữ quốc húy (tên các thành viên hoàng gia) và miếu húy (tên tổ tiên nhà vua).
Vì Trần Nguyên Tổ (ông nội Trần Thái Tông) húy là Trần Lý nên sai đổi triều Lý thành triều Nguyễn, vả lại để tuyệt lòng mong nhớ của dân đối với nhà Lý”.
Lệnh này ban ra được 2 tháng thì sử chép, Thái sư Trần Thủ Độ cho giết hết toàn bộ tôn thất nhà Lý.
Thời Lê sơ, sau khi đánh đuổi quân Minh xâm lược, năm 1428, vào ngày 15 tháng 4 (âm lịch) Bình Định vương Lê Lợi lên ngôi hoàng đế ở Đông Kinh, đặt niên hiệu là Thuận Thiên, đặt quốc hiệu là Đại Việt. Chỉ năm ngày sau, nhà vua ban húy các chữ tôn miếu và húy tên vua.
“Toàn thư” chép: “Phàm những chữ húy chính, khi viết đều không được dùng, nếu âm giống mà chữ khác thì không phải húy.
Húy Tôn miếu có 5 chữ: Hiển Tổ Chiêu đức Hoàng đế (ông nội nhà vua) húy là Đinh, Hiển Tổ tỉ Gia Thục Hoàng Thái hậu (bà nội vua) húy là Quách; Tuyên Tổ Hiến Văn Hoàng đế (cha nhà vua) húy là Khoáng, Trinh Từ Ý Văn Hoàng Thái hậu (mẹ nhà vua) húy là Thương; húy của nhà vua là Lợi, húy của hoàng hậu là Trần, húy của anh vua là Học”.
Từ lệnh này mà thời Lê sơ, họ Trần phải gọi là họ Trình để tránh húy hoàng hậu của nhà vua. Các sách địa dư đời sau cho biết, tên châu Lị Nhân (còn đọc là Lợi Nhân) ở Hà Nam có từ thời Lý, đến khi Lê Thái Tổ lên ngôi, chỉ kiêng âm (không được đọc là Lợi Nhân) nhưng vẫn viết là Lị không phải đổi chữ.
Trong sách “Nghiên cữu chữ húy Việt Nam qua các triều đại” của PGS. Ngô Đức Thọ, thì từ vua Lê Trang Tông, vị vua đầu tiên của thời Lê trung hưng, đã có lệnh kiêng húy này.
Vua tên là Lê Ninh, nên về sau các địa danh có chữ Ninh đều phải đổi thành chữ khác. Huyện Ninh Sơn, thời Lê sơ thuộc thừa tuyên Sơn Tây, đầu thời Lê trung hưng được đổi là huyện Yên Sơn, nay là huyện Quốc Oai, Hà Nội.
Huyện Phù Ninh đặt từ thời Trần, thời Lê Trung hưng đổi là huyện Phù Khang, nay là huyện Phong Châu, Phú Thọ. Huyện Yên Ninh, thời Trần là lộ Yên Khang, thời Lê sơ đổi là Yên Ninh, thời Lê trung hưng đổi là Yên Khang.
Thời vua Gia Long, kiêng húy chữ Khang (miếu hiệu của thân phụ vua Gia Long là Hiếu Khang hoàng đế), đổi là Yên Khánh, tên huyện được giữ đến nay ở tỉnh Ninh Bình.
Trấn Kinh Bắc có huyện Vũ Ninh, là tên châu thời Trần, đời Lê trung hưng đổi là Vũ Giang, rồi vì kiêng tên chúa Trịnh Giang đọc chệch thành Võ Giàng, sau này hợp với huyện Quế Dương thành huyện Quế Võ, Bắc Ninh ngày nay. Ở Thanh Hóa, tên huyện Tĩnh Ninh đến đầu thời Lê trung hưng cũng được đổi thành huyện Tĩnh Gia.
Sang đến vị vua thứ ba của thời Lê trung hưng là Lê Anh Tông, nhà vua vốn có tên thật là Lê Duy Bang, do đó, sau này các địa danh có tên chữ Bang đều được đổi sang chữ khác.
Châu An Bang thời Trần, đến giai đoạn niên hiệu Quang Thuận đời vua Lê Thánh Tông đổi là An Bang thừa tuyên, thời Lê trung hưng đổi là An Quảng. Sang triều Nguyễn, đời vua Minh Mạng đổi là Quảng Yên, nay là tỉnh Quảng Ninh.
Vua Lê Thế Tông tên là Lê Duy Đàm, cho nên huyện Thanh Đàm ở ngoại thành Thăng Long, thời Lê trung hưng đổi là Thanh Trì (Trì và Đàm đều nghĩa là đầm).
Còn vua Lê Kính Tông tên là Lê Duy Tân, nên sau khi vị vua này lên ngôi, đã đổi tên huyện Tân Minh thành huyện Tiên Minh, nay là huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng. Đồng thời phủ Tân Bình thời Lê sơ cũng được đổi tên là phủ Tiên Bình, nay là tỉnh Quảng Bình và một phần tỉnh Quảng Trị.
Cũng có chữ Tân là phủ Tân An thời Trần, thời Lê sơ đổi làm châu, sau thời niên hiệu Hoằng Định của vua Lê Kính Tông được đổi tên là phủ Tiên An, nay là huyện Hải Ninh tỉnh Quảng Ninh. Ở Tây Đạo thời Lê sơ có huyện Tân Phong, đến đời Lê Kính Tông đổi thành huyện Tiên Phong, nay là huyện Ba Vì, Hà Nội.
Còn phủ Tân Hưng ở thừa tuyên Sơn Nam thời Lê sơ, thời Lê Kính Tông đổi là phủ Tiên Hưng, nay là các huyện Hưng Hà, Vũ Thư, Đông Hưng, Thái Thụy, tỉnh Thái Bình.
Vua Lê Chân Tông tên là Lê Duy Hựu, nên huyện Thuần Hựu ở Thanh Hóa thời Lê sơ sau phải đổi tên thành huyện Thuần Lộc. Thời vua Gia Long, kiêng húy chữ Thuần, đổi là huyện Phong Lộc, đến năm Minh Mạng thứ 2 (1821) đổi là Hậu Lộc cho đến nay.
Dù năm Quang Thiệu thứ 2 (1517), đời Lê Chiêu Tông có ban hành lệ về việc kiêng âm húy: “Phàm khi làm văn và viết, in sách vở đều không cấm, tiếng đọc thì đều phải tránh”, nhưng việc kiêng húy trong việc đặt tên vẫn được siết chặt suốt thời Lê trung hưng, nhất là tên húy các chúa Trịnh (đã bàn trong mục Bàn phím tri thức trước đây) và nối dài sang thời nhà Nguyễn và để lại những tên địa phương như ngày nay.
Thời Trung Hoa cổ đại, nam giới thực hiện chế độ đa thê, đây là thời đại nam giới thượng tôn nữ giới, nữ giới hầu như không có quyền can thiệp vào bất cứ chuyện gì, vì vậy họ phải chịu nhiều bất công.
Chia sẻ
Quảng Ngãi có nhiều quán cháo vịt ngon, hấp dẫn. Trong số đó, quán cháo vịt mang tên Bà 2 ở đường Nguyễn Bá Loan (TP Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi) được nhiều thực khách yêu thích.
Chia sẻ
Các bác sỹ Bệnh viện Đà Nẵng vẫn đang tập trung và nỗ lực để cứu chữa, để đưa bé L.A.K (14 tháng tuổi) vượt qua khỏi cơn nguy kịch.
Chia sẻ
Sau khi chuyển sang mô hình chính quyền 2 cấp, phường Hải Châu (TP.Đà Nẵng) đã trở thành địa phương đầu tiên trên toàn thành phố tổ chức chi trả chế độ bảo trợ xã hội cho hàng nghìn người dân, đảm bảo kịp thời quyền lợi cho các đối tượng yếu thế trong xã hội.
Chia sẻ
Dự đoán điểm chuẩn đại học năm 2025 sẽ ra sao khi phổ điểm thi tốt nghiệp THPT năm 2025 so với năm 2024 có nhiều biến động?
Chia sẻ
Sau khi rời CLB Quảng Nam theo cách không mong muốn, Đặng Văn Lắm đã tìm được bến đỗ tiếp theo trong sự nghiệp khi anh quyết định khoác áo CLB Công an TP.HCM từ mùa giải 2025/2026.
Chia sẻ
Chỉ trong vòng 24 giờ, lực lượng Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy, Công an TP.Đà Nẵng đã liên tiếp triệt phá nhiều vụ án ma túy lớn, bắt giữ hàng loạt đối tượng tổ chức sử dụng, tàng trữ và mua bán trái phép chất ma túy.
Chia sẻ
"Khoác trên mình bộ quân phục, tôi thấy mình trưởng thành hơn, ý thức rõ trách nhiệm của một người nghệ sĩ - chiến sĩ" - Đại úy, ca sĩ Trần Thu Hường chia sẻ với PV Dân Việt.
Chia sẻ
Người đàn ông ngoại quốc khiến cả làng Việt xôn xao khi bỗng dưng cất giọng nói tiếng Việt… tròn vành rõ chữ như người bản địa.
Chia sẻ
Trong những năm qua, Phòng giao dịch Ngân hàng Chính sách Xã hội (NHCSXH) Tam Đường, tỉnh Lai Châu đã khẳng định vai trò là một trong những công cụ quan trọng của Đảng và Nhà nước trong công tác giảm nghèo bền vững và đảm bảo an sinh xã hội. Thông qua việc cung cấp các chương trình tín dụng ưu đãi, đã tạo điều kiện cho hàng trăm hộ nghèo và các đối tượng chính sách tiếp cận nguồn vốn, phát triển sản xuất, kinh doanh, từng bước cải thiện cuộc sống.
Chia sẻ
Áp dụng khoa học kỹ thuật hiện đại vào trồng cây dược liệu và chế biến cây dược liệu không chỉ mở ra cơ hội phát triển bền vững cho ngành nông nghiệp tỉnh Ninh Bình mới (sau sáp nhập 3 tỉnh Ninh Bình, Nam Định, Hà Nam), mà còn góp phần nâng tầm giá trị của sản phẩm địa phương.
Chia sẻ
Đất chật người đông, kẹt xe như “đặc sản”… nhưng TP.HCM vẫn khiến hàng triệu người chọn ở lại. Vì sao một thành phố đầy áp lực lại níu chân người và có sức hút mãnh liệt đến vậy?
Chia sẻ
UBND TP. Đà Nẵng mới cho biết sắp tổ chức đấu giá quyền sử dụng lô đất ở mặt tiền đường Võ Văn Kiệt, dự kiến thu về gần 450 tỷ đồng.
Chia sẻ
Tại Mỹ, một cặp vợ chồng đến từ bang South Carolina đã đệ đơn kiện hãng hàng không Delta Air Lines sau khi phát hiện các video khiêu dâm được quay trên chiếc iPad của con họ. iPad này bị bỏ quên trên máy bay và được cho là bị một nhân viên liên quan đến hãng hàng không Delta đánh cắp.
Chia sẻ
Làm hồ sơ đất đai phi địa giới hành chính là một trong những hình thức cải cách hành chính đang được tỉnh Đồng Nai mới (sau sáp nhập tỉnh Bình Phước, Đồng Nai cũ) đẩy mạnh nhằm giúp người dân, doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại; đồng thời, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước.
Chia sẻ
Trận động đất mạnh 8,8 độ richter kèm theo sóng thần đã tấn công căn cứ tàu ngầm hạt nhân tuyệt mật của Nga tại Kamchatka, gây thiệt hại nghiêm trọng cho bến tàu – theo ảnh vệ tinh được tờ The Telegraph công bố ngày 1/8.
Chia sẻ
Tôi không trách Tuân giấu mình, vì nếu là tôi, có lẽ tôi cũng sợ.
Chia sẻ
Anh Lã Thanh Hải, Chi hội trưởng Chi hội Nông dân phố Đức Tâm, xã Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn là nông dân làm kinh tế thành công với mô hình nuôi cá, nuôi dúi má đào, khiến cả làng phục lăn.
Chia sẻ
Nam diễn viên Huỳnh Anh Tuấn phản bác thông tin sai lệch về tình hình sức khỏe, khẳng định anh ổn định sau đột quỵ và mong người hâm mộ yên tâm.
Chia sẻ
Chuột đá Trường Sơn (Laonastes aenigmamus), loài gặm nhấm đặc hữu và quý hiếm từng được cho là tuyệt chủng từ hơn 11 triệu năm trước, vừa được ghi nhận hình ảnh rõ nét ngoài tự nhiên lần đầu tiên tại Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, tỉnh Quảng Trị.
Chia sẻ
TP Hải Phòng mới, nền kinh tế lớn thứ 3 cả nước sau sáp nhập, hợp nhất (tỉnh Hải Dương, TP Hải Phòng cũ) vừa tạo dấu ấn mạnh mẽ trên bản đồ phát triển khu công nghiệp Việt Nam. Tính đến thời điểm này, toàn thành phố có tổng số 42 khu công nghiệp (22 khu công nghiệp của Đông Hải Phòng và 20 khu công nghiệp của Tây Hải Phòng) với tổng diện tích đất hơn 11.000 ha
Chia sẻ
TP.Đà Nẵng vừa cơ bản hoàn thành chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát giai đoạn 2023–2025 với hơn 12.300 căn đã được xây mới, sửa chữa đúng tiến độ; không chỉ lo cho người dân thành phố, địa phương này còn trích ngân sách, vận động hỗ trợ các tỉnh Hậu Giang, Đắk Lắk cùng xóa nhà tạm, thể hiện tinh thần sẻ chia trách nhiệm vùng miền.
Chia sẻ
Để giúp đơn giản hóa thủ tục cho lao động và doanh nghiệp thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp, thời gian qua, tỉnh Nam Định đã chú trọng xây dựng, cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong thực hiện bảo hiểm thất nghiệp.
Chia sẻ
Trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp công nghệ thắt chặt chi tiêu và đối mặt khó khăn thanh khoản, Công nghệ Sao Bắc Đẩu chấp nhận tạm thời phải bán dưới giá để duy trì thị phần. Tuy nhiên tình hình tài chính của công ty cũng đang có sự cải thiện, tăng lượng tiền mặt và niềm tin của khách hàng.
Chia sẻ
Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Lào Cai vừa ra Quyết định khởi tố nguyên Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Sa Pả, thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai (trước sáp nhập) về tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
Chia sẻ
CLB Quảng Nam không đăng ký tham dự V.League 2025/2026 đúng thời hạn theo quy định, đồng nghĩa chia tay giải đấu. VPF dự tính đôn Trường Tươi Đồng Nai - đội bóng xếp thứ 2 ở giải Hạng Nhất Quốc gia 2024/2025 lên thế chỗ CLB Quảng Nam, thế nhưng một số nguồn tin cho biết, đội bóng này đã 2 lần từ chối cơ hội mà VPF mở ra.
Chia sẻ
Thợ lặn sống sót nhờ khoang không khí dưới nước sâu. Câu đầu tiên anh hỏi khi được cứu là: “Có điếu thuốc không?”.
Chia sẻ
Ở Xương Bình, Bắc Kinh có một ngôi mộ cổ được gọi là Lăng mộ Vạn Nương. Có rất nhiều truyền thuyết về lăng mộ này, trong đó thường xuyên được nhắc đến là câu chuyện kỳ lạ mà Càn Long đã trải qua. Chủ nhân của lăng mộ là Vạn quý phi, sủng phi của Minh Hiến Tống đế triều nhà Minh.
Chia sẻ
Tại sự kiện GM Vietnam 2025 sáng 2/8, Chủ tịch Tập đoàn FPT, ông Trương Gia Bình cho rằng Việt Nam đang nắm "cơ hội vàng" để bứt phá với Blockchain, tài sản số bởi hàng loạt lý do.
Chia sẻ
Một chiếc xe bán tải mất lái đã tông thẳng vào trụ điện ven đường, sau đó va chạm với xe máy đang lưu thông, khiến 2 người phải nhập viện trong tình trạng nguy kịch. Tai nạn xảy ra ở đường Võ Văn Ngân, phường Thủ Đức.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Lê Tiên Long 
