Bài dự thi "Việt Nam trong tôi": Ngày 2/9 trong một gia đình mang nhiều dòng máu

Thế rồi khi lớn lên, tôi hiểu: Đó là ngày đất nước giành lại quyền làm chủ vận mệnh, là ngày tiếng nói tự do bật lên từ giữa lòng Hà Nội, và cũng là ngày mà ba mẹ tôi thường nhắc lại với ánh mắt xa xăm, chan chứa bao điều không thể nói thành lời.

Ba tôi sinh năm 1949, sau ngày Tuyên ngôn Độc lập được đọc vang lên ở quảng trường Ba Đình đúng bốn năm. Một người Việt gốc Hoa, là con út trong gia đình có sáu anh chị em sống chen chúc trong căn nhà nhỏ ở quận 6, khi ấy vẫn còn là vùng ven, nơi người Hoa tụ cư thành từng khu. Ông nội tôi là người Triều Châu, trầm mặc, sắc sảo và nghiêm khắc. Bà nội tôi lại trái ngược hoàn toàn, người phụ nữ gốc Campuchia nhẹ nhàng, hiền từ, giọng nói êm như gió lùa qua hàng me trên con đường Lê Quang Sung.

Ba tôi kể ngày còn nhỏ, vào mỗi dịp Quốc khánh, ông nội thường bảo cả nhà phải đứng trang nghiêm nghe tin tức phát trên chiếc radio cũ. Dù là người Hoa nhưng ông luôn dạy con cái phải “ăn cơm đất này thì phải thương đất này”. Câu nói ấy, ba vẫn thường lặp lại mỗi lần tôi than mệt khi học môn lịch sử. Cái chất Triều Châu pha lẫn Nam Bộ và tình cảm dành cho xứ sở này dường như đã thành máu thịt trong ba tôi, từ cách ông chăm chút bàn thờ tổ tiên đến lúc ông nhắc tôi phải ngẩng đầu chào lá cờ tổ quốc trong sân trường.

Mẹ tôi sinh năm 1953, là con thứ hai trong một gia đình có bảy anh chị em. Ông ngoại tôi quê Thái Bình, mang âm sắc Bắc bộ trầm ấm và sự cần cù, thẳng thắn vào đất Sài Gòn khi theo đoàn di cư. Bà ngoại tôi quê Đồng Tháp, giọng ngọt như nước dừa, từng làm cô giáo làng. Họ gặp nhau trong một lần cứu trợ bão lụt ở miền Tây rồi nên nghĩa vợ chồng, dựng nhà ở một góc nhỏ của quận 1 Trần Đình Xu, nơi ấy sau này là nơi mẹ tôi cất tiếng khóc chào đời.

Mẹ tôi thường bảo, hồi nhỏ không có ngày nào thật sự gọi là “ngày nghỉ” cả. Mấy đứa trẻ trong xóm, kể cả mẹ, đều phải phụ gia đình bán hàng, làm thuê, trông em. Nhưng mỗi dịp lễ Quốc khánh, không khí khác lắm. Dù nghèo, người ta vẫn cố cắm một lá cờ nhỏ trước nhà, quét dọn sạch sẽ, thậm chí còn đốt trầm hương để "mừng đất nước yên bình".

Có một lần, mẹ kể tôi nghe về buổi sáng 2/9 năm nào, khi mẹ chỉ mới lên 7 tuổi. Đường Trần Đình Xu còn chưa trải nhựa, sình lầy và đầy ổ gà. Nhưng hôm ấy, mẹ tôi được bà ngoại cho mặc chiếc áo dài duy nhất, đi theo đoàn người ra Bến Bạch Đằng xem bắn pháo bông mừng lễ lớn. "Pháo không sáng bằng bây giờ, nhưng tim đứa nhỏ sáng rực," mẹ nói, đôi mắt mơ màng như đang nhìn về những ánh sáng xa xưa đã tắt.

Ba tôi và mẹ tôi lớn lên trong những nếp nhà chật chội nhưng tràn tiếng cười, trong thời bao cấp với tem phiếu, bữa ăn độn bo bo, nhưng chưa bao giờ thiếu tình thương. Họ quen nhau trong một công ty dệt Việt Thắng, nơi ba làm thợ kỹ thuật sửa máy còn mẹ làm thợ dệt. Một mối tình nhẹ nhàng như con hẻm nhỏ dẫn về nhà, không ồn ào, không rực rỡ, nhưng đủ sâu để kết nên tổ ấm.

Khi tôi ra đời, nhà vẫn ở Lê Quang Sung quận 6, vẫn giữ nguyên hơi thở cũ. Nhưng ông bà nội mất sớm. Bức ảnh cũ chụp ông bà nội vẫn còn treo trong phòng khách. Ba mẹ đứng trước căn nhà, tay nắm tay, ánh mắt vẫn hướng về phía di ảnh như thể một phần hồn vía vẫn còn lưu luyến kỷ niệm xưa cũ.

Giờ đây, mỗi lần Quốc khánh đến, tôi lại về nhà sớm, ngồi bên ba mẹ trên bộ ghế gỗ đã phai màu. Ba rót trà, mẹ dọn bánh, và cả hai lại kể chuyện xưa, chuyện ngày cũ, chuyện những ngày 2/9 xôn xao cờ đỏ sao vàng, chuyện người Triều Châu, người Thái Bình, người Campuchia, người Đồng Tháp đã hòa mình vào nhau, đan thành một mái nhà nơi Sài Gòn này.

Tôi thường tự hỏi: nếu không có ngày 2/9/1945, liệu gia đình tôi, một bức tranh ghép từ bốn vùng văn hóa, bốn dòng máu, có thể tồn tại trong hòa thuận và yêu thương như thế không? Có lẽ là không. Bởi ngày đó không chỉ là ngày đất nước độc lập, mà còn là ngày mở ra một tương lai nơi mọi người Việt, dù là gốc Hoa, Bắc, Nam, hay Khmer, đều có thể chung sống, cùng xây dựng và mơ ước.

Sài Gòn của tôi, của ba mẹ tôi, và có lẽ của cả thế hệ sau nữa, là nơi bắt đầu từ những mảnh ký ức như thế, những ngày lễ đơn sơ nhưng sâu lắng, những con người nhỏ bé nhưng bền bỉ, sống giữa những giao thoa của lịch sử mà vẫn giữ được một mái nhà yên ấm.

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh, Báo NTNN/Điện tử Dân Việt tổ chức cuộc thi viết Việt Nam trong tôi, nhằm tạo một bức tranh đa sắc về hành trình 80 năm của đất nước – từ ngày khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đến một Việt Nam hòa bình, vươn mình mạnh mẽ hôm nay.

Xem Thể lệ cuộc thi tại đây.

×