Theo sách "Đại Việt sử ký toàn thư", Đào Cam Mộc là người có công đầu tiên trong việc đưa Lý Công Uẩn lên ngai vàng. Tuy nhiên quê quán của ông ở đâu, cha mẹ là ai thì sử không chép. Chỉ có đoạn chép về Đào Cam Mộc trong năm 1009 như một tấn tuồng 3 hồi. Hồi một khá sinh động và có nội dung là họ Đào thăm dò, gợi ý để rồi nắm được ý tứ của Lý Công Uẩn có chấp nhận việc lên ngôi hay không. Sử cũ chép rằng: Đào Cam Mộc biết Lý Công Uẩn muốn lên ngôi vua nên nhân lúc vắng người, Đào Cam Mộc hỏi:

Chúa thượng (ý chỉ vua Lê Ngọa Triều) tâm trí u tối, bạo ngược, làm nhiều điều bất nghĩa. Trời đã chán, không cho sống lâu, con nối ngôi còn nhỏ, chưa đảm đương được việc nước. Dân chúng muốn tìm chân chúa. Thân vệ sao không nhân lúc này nghĩ ra mưu cao, quyết đoán sáng suốt, xa xem dấu cũ của Thang Vũ, gần xem việc làm của Đinh Lê, trên thuận lòng trời, dưới theo ý nguyện của dân, cứ bo bo giữ tiểu tiết hay sao?

Lý Công Uẩn rất thích khi nghe lời này, song còn e Đào Cam Mộc có mưu kế gì nên giả cách mắng rằng: Sao ông lại nói thế, tôi phải bắt ông nộp quan.

Nghe vậy, Đào Cam Mộc thản nhiên nói: Tôi thấy thiên thời nhân sự như thế cho nên tôi mới dám nói. Nay ông muốn cáo giác thì tôi không phải là người sợ chết.

Lúc đó, Lý Công Uẩn vội nói: Tôi đâu dám cáo giác, mà là sợ lộ thì chết nên răn ông đó thôi.

Sang hồi thứ hai, sử gia cho thấy Đào Cam Mộc đã động viên Lý Công Uẩn, thúc đẩy quyết tâm giành ngai vàng. Đào Cam Mộc đã khẳng định lòng dân đang hướng về Lý Công Uẩn và lòng trời cũng đã ngả theo. Điều này vừa củng cố quyết tâm của Lý Công Uẩn và hối thúc phải hành động ngay kẻo mất thời cơ có một không hai này. Và sử cũ đã ghi rằng: Hôm sau, Đào Cam Mộc lại nói: Người trong nước ai cũng bảo họ Lý khởi nghiệp lớn, lời sấm đã hiện ra rồi, đó là cái họa không thể che giấu được nữa. Chuyển họa thành phúc chỉ trong sớm chiều. Đây là lúc trời trao người theo, Thân vệ còn ngại ngần gì.

Lý Công Uẩn nói: Tôi đã hiểu rõ ý của ông, không khác gì ý của Vạn Hạnh, nếu theo như lời ấy thì nên tính kế thế nào?

Đào Cam Mộc đáp: Thân vệ là người khoan thứ nhân từ, lòng người chịu theo, hiện nay trăm họ mỏi mệt, không chịu nổi. Thân vệ nên nhân đó lấy ân đức mà vỗ về thì người ta tất xô nhau kéo về như nước chảy chỗ thấp, có ai ngăn được.

Hồi thứ hai này cho thấy không riêng gì Đào Cam Mộc mà cả nhà sư Vạn Hạnh cũng khuyên phải hành động và hẳn Lý Công Uẩn đã có kế hoạch nhưng còn thiếu người làm ngòi nổ. Nay người đó chính là ông Chi hậu họ Đào này. Bởi Chi hậu là chức quan trong nội đình, tất phải có thế lực, lực lượng hậu thuẫn không phải ít, đủ sức khống chế các triều quan.

Hồi thứ ba, sử cũ có ghi: Ngay ngày hôm đó, Đào Cam Mộc nói với triều thần rằng, hiện nay dân chúng khác lòng, trên dưới lìa ý, mọi người chán ghét tiên đế hà khắc bạo ngược, không muốn theo về vua nối mà đều có lòng suy tôn quan Thân vệ. Bọn ta không nhân lúc này cùng nhau sách lập Thân vệ làm thiên tử, lỡ bối rối có xảy tai biến gì, chúng ta có giữ được cái đầu không?

Mọi người vui vẻ nghe lời, dìu Lý Công Uẩn lên điện, tôn lên ngôi hoàng đế. Trăm quan đều quỳ dưới sân, tung hô vạn tuế.

×