Bình luận
0
Dân quanh vùng lâu nay vẫn quen gọi khu mộ cổ này là khu mộ Hời (Chăm). Ở lưng chừng núi chỉ có lác đác vài ngôi mộ, nhưng càng lên cao, càng dày đặc. Tổng số mộ trên núi A Man khoảng 500 ngôi, tất cả đều được phủ bên ngoài một lớp hợp chất vôi cát dày.
Tại một số ngôi mộ bị bong tróc lớp hợp chất ở bề mặt, có thể nhận thấy vật liệu xây dựng chủ yếu là đá. Đây là loại đá tự nhiên, không qua gia công, được thu nhặt ở quanh vùng. Loại đá này có rất nhiều ở các triền núi nơi đây.
Ở một số ngôi mộ cổ có các mảnh gốm trộn lẫn trong khối kết dính, xuất lộ lên bề mặt, có độ dày 1cm và rất rắn chắc.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, 500 ngôi mộ cổ này có bốn dạng gồm loại hình yên ngựa (dân địa phương gọi là kiều ngựa), loại hình mai rùa, loại hình mái nhà, loại hình búp sen. Trong đó, loại hình yên ngựa khá phổ biến và mặt trước của các ngôi mộ được trang trí nhiều dạng hoa văn thể hiện hình tượng tứ bình, tùng hạc.
Một số mộ cổ được xây tường bao và bình phong phía trước. Loại hình mái nhà tuy không phổ biến, nhưng được trang trí khá công phu bằng hoa văn.
Tất cả các ngôi mộ đều gối đầu về hướng Tây và Tây Bắc (đỉnh núi), chân mộ hướng về phía Đông và Đông Nam (chân núi). Trên trụ biểu nhiều ngôi mộ có một số vết tích nét khắc chữ Hán, nhưng hầu hết nét chữ bị bào mòn, không nhận biết được.
Tất cả các bia mộ đều bị đục phá hoặc không làm bia mộ, không để cho thế hệ sau biết danh tánh những người dưới mộ.
Lý giải về việc các bia mộ đều bị đục phá hoặc không làm bia mộ, có ý kiến cho rằng vì ở giai đoạn các thế kỷ XVII - XVIII, vùng đất Phú Yên có nhiều biến động, chiến tranh xảy ra liên miên nên khi xây mộ phần người ta không tạo bia hoặc nếu có tạo bia thì sau đó cũng đục phá để tránh tình trạng trả thù bằng hình thức quật mồ mả của người quá cố.
Đã có nhiều ý kiến khác nhau trong cộng đồng dân cư và các nhà nghiên cứu về 500 ngôi mộ cổ này. Có người cho rằng đó là khu mộ cổ của bà con người Chăm, có người nói rằng đó là khu mộ cổ của bà con người Hoa.
Ông Võ Thanh Tùng (78 tuổi) người đã sống ở đây gần 30 năm cho biết, từ ngày tới đây, ông không hề thấy có người đến viếng và tảo mộ. Trong xã, cũng không ai cho đấy là tổ tiên của mình. Dân các xã quanh vùng, cũng là những khu dân cư rất lâu đời, đều cho đấy là khu mộ của người Chăm xưa, là lớp người đầu tiên có mặt tại đây.
Ngoài ra, theo một số kết quả khảo cổ lâu nay tại vùng hạ lưu sông Cái (1 trong 3 con sông lớn nhất ở Phú Yên), đây còn là cửa ngõ về kinh tế và hình thành nhiều khu dân cư sầm uất, với lợi thế giao lưu, buôn bán và sản xuất. Không ít người Hoa đã tìm đến và an cư lạc nghiệp tại đây.
Do vậy, một số nhà nghiên cứu lịch sử Phú Yên đã đưa ra giả thuyết khu mộ vô danh trên là của những người Hoa.
Mộ táng loại hình búp sen ở núi A Man.
Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Hoài Sơn - Chủ tịch Liên hiệp các Hội khoa học kỹ thuật Phú Yên, tác giả công trình nghiên cứu khoa học “Di sản văn hóa đá Phú Yên”, 500 ngôi mộ này không có một yếu tố nào thuộc về văn hóa mộ táng của người Chăm và người Hoa, mà hoàn toàn là văn hóa mộ táng của người Việt.
Dù rất độc đáo nhưng nó vẫn mang đậm dấu ấn văn hóa thuần Việt từ phong thủy dân gian trong mai táng, đến hoa văn trang trí, cách thức bài trí, cách thức lập mộ. 500 ngôi mộ cổ có 4 loại hình nhưng đều có hình dáng khác nhau, không ngôi mộ nào giống ngôi mộ nào, quy mô từng ngôi mộ tùy thuộc vào vị trí xã hội của người nằm dưới mộ lúc sinh thời.
Tìm hiểu về lịch sử hơn 400 năm của Phú Yên và xa hơn nữa, ông Sơn cho rằng, những ngôi mộ này được xây dựng cuối thế kỷ XVIII, bởi có cùng cách thức xây dựng với một số ngôi mộ cổ ở Phú Yên của các dòng họ đã được xác định chính xác niên đại. Ông cho rằng, những người nằm dưới 500 ngôi mộ cổ thuộc lực lượng của chúa Nguyễn Ánh trong những trận chiến khốc liệt với nhà Tây Sơn từ năm 1793 - 1801.
Theo đó, sau khi vua Quang Trung băng hà (năm 1792), chúa Nguyễn Ánh tận dụng thời cơ, cử danh tướng Tôn Thất Hội đem đại quân đánh chiếm Phú Yên.
Tháng 3/1794, vua Cảnh Thịnh (nối nghiệp vua Quang Trung) cử Thái úy Nguyễn Văn Hưng chỉ huy 4 vạn quân đánh lấy lại Phú Yên và hợp quân với danh tướng Trần Quang Diệu đánh thành Diên Khánh. Chỉ 2 tháng sau, chúa Nguyễn Ánh huy động lực lượng hùng mạnh chiếm đóng cửa biển Xuân Đài và chiếm giữ Phú Yên.
Đến tháng 11/1794, quân Tây Sơn do Tổng quản Trần Quang Diệu và Tư lệ Lê Trung chỉ huy đã quét sạch quân chúa Nguyễn ở Phú Yên và truy kích đến thành Diên Khánh.
Tháng 3/1797, chúa Nguyễn Ánh huy động đại binh đánh Phú Yên và Quy Nhơn. Tháng 5/1799, chúa Nguyễn Ánh cử danh tướng Nguyễn Văn Thành đem quân chiếm Phú Yên và tháng 7/1799 chiếm được thành Quy Nhơn, đổi tên là thành Bình Định.
Mộ táng loại hình mai rùa ở núi A Man.
Đầu năm 1800, hai danh tướng Tây Sơn là Trần Quang Diệu và Võ Văn Dũng đánh lấy lại thành Bình Định. Hàng tướng Phạm Văn Điềm (tướng cũ Tây Sơn) đem Phú Yên về với Tây Sơn, đặt Phú Yên trong thế tử chiến chống lại quân Nguyễn Ánh.
Tháng 6/1800, chúa Nguyễn Ánh cử tướng Nguyễn Đức Xuyên đem quân đánh Phú Yên. Danh tướng Tây Sơn Trần Quang Diệu cử Đại đô đốc Đào Cổng Giản đem quân hổ đầu tinh nhuệ nhất vào Phú Yên hợp với tướng Phạm Văn Điềm phòng thủ Phú Yên. Chúa Nguyễn Ánh huy động tinh binh mãnh tướng tiến công Phú Yên, thế trận giằng co rất ác liệt.
Đến tháng 3 và tháng 4/1801, Tham đốc Tây Sơn Phạm Văn Điềm phản công, làm chủ đất Phú Yên. Tháng 7/1801, chúa Nguyễn Ánh huy động đại quân từ Phú Xuân tiếp cứu Nguyễn Văn Thành ở Phú Yên, đánh bại quân Tây Sơn, hoàn toàn làm chủ đất Phú Yên.
Trong 8 năm (từ 1793 - 1801), Phú Yên là chiến trường khốc liệt nhất trong cuộc tương tranh giữa hai lực lượng Tây Sơn và Nguyễn Ánh. Chiến trường trọng tâm là cửa biển Xuân Đài, dọc dòng sông Cái và Bảo La Hai. Phú Yên thay ngôi đổi chủ liên tục giữa hai lực lượng tương tranh.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Hoài Sơn cho biết: “Trong các trận chiến khốc liệt đó, các tướng tá của chúa Nguyễn Ánh tử trận đã được bí mật chôn cất trên núi A Man soi xuống dòng sông Cái, đầu hướng về nam để vọng về nhà vua và căn cứ địa ở Gia Định, Diên Khánh. Đại bộ phận tướng tá bỏ mình được xây mộ hình yên ngựa là phương thức cách điệu da ngựa bọc thây ở sa trường”.
Dù cho rằng những người nằm dưới 500 ngôi mộ cổ thuộc lực lượng của chúa Nguyễn Ánh nhưng ông Sơn cho rằng đây cũng chỉ là giả thuyết có những luận cứ đáng tin cậy. Còn lý giải những bí ẩn của 500 ngôi mộ cổ thì cần tiến hành khảo cổ để sáng tỏ tất cả.
“Rất mong các cơ quan chức năng lưu tâm giải mã di tích khảo cổ 500 ngôi mộ cổ trên núi A Man để làm sáng tỏ các giá trị văn hóa, lịch sử, tâm linh.... Tuy nhiên, trước mắt cần tu tạo các ngôi mộ, tạo một điểm hấp dẫn cho du khách và bà con địa phương đến để tận mắt chiêm ngưỡng văn minh mai táng của tiền nhân, một dạng công viên nghĩa trang của tiền nhân ở những thế kỷ trước”, ông Sơn cho biết.
Tình cờ thấy một con động vật hoang dã là con rái cá chui vào lừ (lờ bắt cá), anh Lĩnh, một nông dân ở phường Đông Hà, tỉnh Quảng Trị (mới) đã gọi điện báo cơ quan chức năng để xử lý. Con động vật hoang dã này có tên trong sách đỏ Việt Nam sau đó được thả về tự nhiên. Ở Quảng Trị, dân gọi con rái cá là con ma rà.
HLV Kim Sang-sik bị... "tai nạn"; Man City chính thức đón thủ môn 22 tuổi, cạnh tranh với Ederson; Nguyễn Quốc Việt 3 lần vô địch giải U23 Đông Nam Á; Morata đình công, gây sức ép cho Galatasaray; Đam mê Call of Duty, Gvardiol đăng ký trải nghiệm làm lính đặc công.
Chia sẻ
Trong một thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ với công nghệ, cá nhân hóa và lối sống bền vững, OMODA C7 ra đời như một tuyên ngôn hiện đại dành cho thế hệ người dùng mới – những người theo đuổi chất lượng sống cao cấp, cá tính độc bản và tinh thần tiên phong.
Chia sẻ
Tuyến đường Nguyễn Ngọc Vũ (Hà Nội), đoạn giao với phố Quan Nhân, vốn đã nhỏ hẹp và giờ chỉ cho phép lưu thông một chiều. Thế nhưng, việc tồn tại một bãi trông giữ xe ở chính giữa lòng đường khiến người tham gia giao thông bức xúc vì thường xuyên tắc. Đặc biệt, tắc cứng vào giờ cao điểm. Ghi nhận thực tế của phóng viên Dân Việt.
Chia sẻ
Sóng thần đã bắt đầu tràn vào bờ biển phía Đông Nhật Bản sáng 30/7 sau khi một trận động đất cực mạnh xảy ra ngoài khơi bán đảo Kamchatka của Nga, khiến toàn bộ vành đai Thái Bình Dương rơi vào tình trạng cảnh giác cao độ.
Chia sẻ
Chế độ ăn washoku - kiểu ăn truyền thống của người Nhật với nhiều cá, rau, đậu nành lên men và trà xanh - không chỉ tốt cho thể chất mà còn có thể giúp giảm triệu chứng trầm cảm, theo một nghiên cứu mới công bố.
Chia sẻ
Ngày 29/7, Esther Gabriela Murillo Cruz, người từng đoạt danh hiệu hoa khôi tại Ecuador, đã bị sát hại dã man ngay trước mặt con gái nhỏ và bạn trai.
Chia sẻ
Thị trường chứng khoán Việt Nam ghi nhận tăng trưởng mạnh mẽ trong 25 năm qua. Theo ước tính của giới chuyên gia, Việt Nam có thể thu hút từ 3 đến 5 tỷ USD chỉ trong hai năm đầu tiên sau khi được nâng hạng.
Chia sẻ
Ông Võ Tấn Đức, Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai thống nhất chủ trương giảm đất nông nghiệp để bổ sung cho đất phi nông nghiệp, lấy Cảng hàng không quốc tế Long Thành làm vùng động lực phát triển các khu đô thị dịch vụ chất lượng cao, thương mại quốc tế, logistics và công nghiệp công nghệ cao.
Chia sẻ
Tuyệt Tình Cốc Hải Phòng (xã An Sơn, TP Thủy Nguyên cũ, nay là xã Ninh Sơn, TP Hải Phòng sau sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, bỏ cấp huyện, sáp nhập, hợp nhất tỉnh Hải Dương, Hải Phòng) đang hút du khách bởi hồ nước xanh ngọc, núi đá kỳ vĩ và không gian hoang sơ, là điểm check-in lý tưởng cho giới trẻ mê khám phá.
Chia sẻ
Loại thịt này không mất tiền mua nhưng lại cực kỳ bổ dưỡng. Nó chứa hàm lượng sắt gấp 30 lần thịt bò và bổ dưỡng hơn thịt gà, thịt vịt và cá!
Chia sẻ
Từ nay đến hết ngày 31/12/2025, Sacombank triển khai chương trình khuyến mãi “Sống đời rực rỡ” với tổng ngân sách gần 5 tỷ đồng nhằm tri ân và đồng hành cùng khách hàng đang tham gia bảo hiểm nhân thọ Dai-ichi Life Việt Nam được phân phối qua Ngân hàng.
Chia sẻ
Ngày 29/7/2025, Tổng Công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí (PVFCCo – Phú Mỹ, mã chứng khoán DPM) chính thức giới thiệu dòng sản phẩm Hữu cơ Phú Mỹ Organic.
Chia sẻ
Công ty Cổ phần Chăn nuôi C.P. Việt Nam, Chi nhánh Nhà máy Thức ăn Thủy sản C.P. Bến Tre (nhà máy) chính thức được cấp chứng nhận ASC Feed, một trong những tiêu chuẩn khắt khe và uy tín trên thế giới trong lĩnh vực sản xuất thức ăn thủy sản theo hướng bền vững.
Chia sẻ
Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh cần hoàn thiện các văn kiện Đại hội XIV để đảm bảo chất lượng cao, là kim chỉ nam hành động của Đảng.
Chia sẻ
Với hơn 2 tỷ người Hồi giáo sinh sống tại hơn 140 quốc gia, trong đó nhiều quốc gia có sức mua mạnh và dân số trẻ, thị trường khối Hồi giáo (Halal) đang trở thành một trong những lĩnh vực kinh tế giàu tiềm năng và tăng trưởng nhanh nhất trên thế giới.
Chia sẻ
Ít nhất 9 người đã thiệt mạng và 2 người khác bị thương trong một vụ nổ xảy ra tại nhà máy pháo hoa ở miền Trung Thái Lan vào sáng thứ Tư, theo thông tin từ cảnh sát địa phương.
Chia sẻ
Sau sáp nhập, tỉnh Vĩnh Long có 119.270 ha dừa (tương đương khoảng 22 triệu cây dừa), đứng đầu khu vực ĐBSCL và cả nước về diện tích. Đến năm 2030, diện tích dừa Vĩnh Long sẽ tăng lên 132.000 ha.
Chia sẻ
Đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025-2035 do Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng được đánh giá là đề án mang tính chất định vị tổng thể, toàn diện cho sản xuất trồng trọt giảm phát thải của Việt Nam. Đặc biệt, đề án đặt mục tiêu giảm phát thải ít nhất 10% trong lĩnh vực trồng trọt đến năm 2035.
Chia sẻ
Trước lộ trình Hà Nội sẽ hạn chế xe máy, mô tô sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong vành đai 1, 2 và 3 theo lộ trình năm 2026, 2028 và 2030, Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam vừa có văn bản gửi Chính phủ.
Chia sẻ
MC Long Vũ chia sẻ rằng, 5 năm dẫn chương trình "Chiếc nón kỳ diệu" là 5 năm của niềm vui, của những kỷ niệm lớn trong cuộc đời và sự nghiệp.
Chia sẻ
Anh Dexter Barsigan, 47 tuổi, đã theo nghề “mambabaklas” - người tháo dỡ thủ công linh kiện điện tử suốt 13 năm qua.
Chia sẻ
Phòng CSGT TP.HCM đã xử phạt hơn 1.000 trường hợp vi phạm trên đường bộ và đường thủy, tước 3 giấy phép lái xe sau 3 ngày ra quân tổng kiểm soát phương tiện kinh doanh vận tải.
Chia sẻ
Thất bại của U23 Indonesia trước U23 Việt Nam tại chung kết giải U23 Đông Nam Á 2025 có thể sẽ khiến LĐBĐ Indonesia buộc phải mời lại HLV Indra Sjafri cho chiến dịch SEA Games 33 vào cuối năm, đồng thời đưa HLV Gerald Vanenburg trở lại với vai trò trợ lý tại ĐTQG Indonesia.
Chia sẻ
Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, cùng với việc đổi mới mạnh mẽ tư duy, cách nghĩ, cách làm, VTV cầm tiếp tục tổ chức, sắp xếp lại bộ máy khoa học, tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.
Chia sẻ
Một người đàn ông sống tại tầng 12 chung cư 159 Điện Biên Phủ, phường Gia Định nghi rơi xuống khu vực sảnh nối tầng 2 khiến nạn nhân tử vong.
Chia sẻ
Ngày 24/7, những hình ảnh tình tứ giữa biên tập viên Minowa Kosuke và người mẫu áo tắm Ikechan bị phát tán trên mạng xã hội.
Chia sẻ
Khuyến cáo dừng gieo sạ lúa vụ 3 (vụ thu đông 2025) đang được nhiều xã ở Tây Ninh triển khai khẩn trương khi lũ về sớm, dịch hại tăng mạnh, đe dọa năng suất và an toàn sản xuất vụ đông xuân năm tới.
Chia sẻ
Tuyến đường Ngũ Hành Sơn – Ngô Quyền, trục giao thông huyết mạch kết nối trung tâm TP. Đà Nẵng với cảng biển và các tỉnh Tây Nguyên, đang xuống cấp với hàng loạt điểm hằn lún, "sống trâu", tiềm ẩn nguy cơ tai nạn và gây bức xúc cho người dân.
Chia sẻ
Lực lượng Ukraine đang kiệt sức và đang phải chịu đựng "sự thiếu hụt nhân sự nghiêm trọng", không có tân binh thay thế, CNN đưa tin.
Chia sẻ
Nhận món quà sinh nhật là một chiếc dây xích trị giá gần 20 triệu đồng, chú chó vẫy đuôi lia lịa, liếm vào tay chủ không ngừng, như thể đang nói lời cảm ơn...
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Nhuận Oanh 
